Insulinooporność to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za m.in. regulowanie stężeń glukozy w naszym organizmie. Są liczne przyczyny jej występowania, a w Polsce prawdopodobnie około 10 milionów osób ma insulinooporność.
Kogo może dotyczyć?
– osoby z nadwagą, otyłością, ale również osoby szczupłe (w analizie składu ciała- widoczna patologia tkanki tłuszczowej = jej nadmiar),
– osoby chorujące na nadciśnienie,
– osoby chorujące na PCOS – zespół policystycznych jajników,
– osoby chorujące na cukrzycę typu 2,
-uwarunkowania genetyczne (obecność rodzinnego występowania cukrzycy typu 2 lub otyłości).
Do najważniejszych czynników żywieniowych, które mogą sprzyjać rozwojowi insulinooporności należą:
- nieprawidłowa liczba i wielkość posiłków,
- pomijanie posiłków (niejedzenie śniadania, wysokokaloryczna kolacja),
- mała ilość błonnika w diecie,
- nadmierne spożycie tłuszczu – nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych,
- częste spożywanie potraw smażonych, napojów słodzonych i słodyczy oraz alkoholu.
Insulinooporność na początku przebiega bezobjawowo, jednak pojawiają się później niepokojące objawy tj.
– nadmierna senność po posiłku (szczególnie po węglowodanowym),
– przyrost masy ciała (mimo utrzymywania odpowiedniego żywienia, bez przejadania się),
– problemy z koncentracją,
– rozdrażnienie,
– obniżenie nastroju,
– ciągłe zmęczenie,
– trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów.
Diagnostyka insulinooporności
Złotym standardem oceny insulinooporności jest badanie metodą klamry insulinowej. Metoda ta polega na dożylnym wlewie insuliny oraz glukozy, z odpowiednio dobraną szybkością, aby utrzymać stałe fizjologiczne stężenie glikemii we krwi. Metoda ta jest na tyle skomplikowana, że nie da się jej wykorzystywać na co dzień, wykorzystywana jest jedynie w badaniach naukowych.
W praktyce klinicznej najczęściej podlega ocenie proporcji pomiędzy stężeniami glukozy a insuliny na czczo.
Aby stwierdzić insulinooporność: wynik insuliny na czczo jest wysoki, a nie powoduje obniżenia poziomu glukozy. Również wykorzystywany jest wskaźnik HOMA-IR.
WZÓR HOMA-IR
R= Insulinemia na czczo (mU/ml) x glikemia na czczo (mmol/l)/22,5
R- wskaźnik HOMA-IR
Jego fizjologiczne wartości wynoszą ok. 1, wartość powyżej 2,5 oznacza insulinooporność.
Leczenie insulinooporności
Obok leczenia farmakologicznego niezwykle ważnym elementem terapii insulinooporności jest odpowiednio zbilansowana dieta (usunięcie czynnika sprawczego). Spożywanie odpowiednio skomponowanych posiłków w połączeniu z aktywnością fizyczną może znacznie poprawić wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Eliminacja stresu, używek oraz odpowiednia dawka snu pozwalają na zmniejszenie, a nawet ustąpienie insulinooporności.
Optymalny spadek masy ciała podczas terapii balonem żołądkowym wynosi 0,5- 1 kg na tydzień. W przypadku osób chorujących na insulinooporność bardzo ważną role spełnia wykwalifikowany dietetyk, który odpowiednio zbilansuje i zindywidualizuje dietę redukcyjną.
Przy dodatkowych schorzeniach tj. PCOS, cukrzyca, stan przedcukrzycowy u niektórych pacjentów włącza się leki, ale o tym decyduje lekarz.
DIETA / ODCHUDZANIE
Przede wszystkim należy zadbać o trwałą zmianę nawyków żywieniowych.
Najważniejsze zasady dietetyczne:
- Zrezygnuj z żywności przetworzonej, słodyczy, białego pieczywa, makaronu.
- Jedz dużo warzyw i wybieraj pełnoziarniste pieczywo najlepiej żytnie, brązowy ryż, pełnoziarniste makarony, grube kasze (gryczana, jaglana, pęczak, jęczmienna), komosa ryżowa.
- Do diety włącz rośliny strączkowe, chude mięso typu indyk, kurczak oraz ryby.
- Wyeliminuj wszelkie soki owocowe, alkohol, a także słodzenie kawy i herbaty.
- Pij wodę – ok 1,5- 2 l/ dziennie oraz herbatki typu: zielona, czerwona, pokrzywa, morwa biała czy czystek.
- Czytaj etykiety! Nie kupuj produktów mających w składzie syrop glukowowo-fruktozowy czy spore ilości cukru.
- Wybieraj produkty o niskim indeksie glikeminczym i ładunku glikemicznym.
- Jedz regularnie o stałych porach, mniej więcej co 3-4h. UWAGA: Po wykonaniu krzywej insulinowej i glukozowej, należy z dietetykiem ustalić ilość i częstotliwość posiłków.
- Nie podjadaj między posiłkami!
- Ważna jest jakość posiłków, spróbuj gotować w domu- wtedy wiesz co jesz;)
- Odpoczynek jest również bardzo ważny w leczeniu. Musisz znaleźć czas dla siebie. Zadbaj także o regularny, systematyczny i długi sen. Śpij ok. 8 godzin na dobę.
- Pamiętaj dieta to nie kara! To zmiana w kierunku lepszego samopoczucia i zdrowego życia! 😉
Najlepiej zgłosić się do specjalisty ds. żywienia. Człowieka, który pokieruje nas na odpowiednie tory odżywiania i pomoże wypracować zdrowe nawyki!
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Należy pamiętać, że aktywność fizyczna jest bardzo ważna w leczeniu insulinooporności. Jest bardzo wiele dowodów na to, że regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi oraz poprawę wrażliwości komórek na insulinę. Zmniejszenie masy ciała, a zwłaszcza ilości trzewnej tkanki tłuszczowej, sprzyja poprawie tolerancji glukozy. Pamiętajmy, że prawie każdy wysiłek, oprócz wysiłków krótkotrwałych o małej intensywności, obniża stężenie insuliny we krwi.
Aktywność fizyczna musi być ona dostosowana do indywidualnych możliwości. Zawsze należy zaczynać od łagodnych treningów ( spacery, nordic walking, rower), stopniowo wydłużając czas aktywności. Ale najważniejsze to wybrać aktywność, która sprawia Ci przyjemność 😀
Insulinooporność leży u podstaw wielu chorób, np. cukrzycy i zespołu policystycznych jajników. Dbajmy zatem o naszą prawidłową masę ciała. Wczesna diagnostyka insulinooporności przeprowadzona zwłaszcza u kobiet otyłych, które mają trudności w odchudzaniu, u których dodatkowo występują zaburzenia miesiączkowania czy nawet niepłodność może przyczynić się do wcześniejszego wdrożenia leczenia i zapobiec rozwojowi wielu innych chorób tj. nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, stłuszczenia wątroby, chorób sercowo-naczyniowych.
Najważniejsze w leczeniu jest kompleksowe działanie: dieta, aktywność fizyczna i farmakologia. Tylko wizyty u specjalistów pomogą w diagnostyce i skutecznym leczeniu insulinooporności.
mgr Izabela Nowak
dietetyk kliniczny
BIBLIOGRAFIA:
- Książka: Insulinooporność Zdrowa dieta i zdrowe życie. D. Musiałowska
- Strona internetowa: https://ncez.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-i-insulinoopornosc/aktywnosc-fizyczna-w-insulinoopornosci
- Freeman AM., Pennings N.: Insulin Resistance. StatPearls Publishing; 2018
