W społeczeństwach wysokorozwiniętych i rozwijających się problem nadwagi i otyłości jest powszechny, istnieje również wyraźny związek tego schorzenia z częstością występowania chorób zwyrodnieniowych stawów.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów kończyn dolnych oraz kręgosłupa u osób z otyłością dotykają młodszych pacjentów niż w grupach pacjentów o prawidłowej wadze.
Opiszmy w kilku słowach wpływ zmian zwyrodnieniowych na nasz organizm.
Objawami choroby zwyrodnieniowej stawów jest ból i ograniczenie funkcji stawów.
Kiedy aktywność fizyczna spada zmienia się nasz metabolizm – wydatek energetyczny naszego ciała ze względu na mniejszą ilość ruchu zmniejsza się. Układ krążenia przestaje być stymulowany do pracy, pojawiają się obrzęki, niewydolność krążenia, przemiany metaboliczne stają się wolniejsze – zaczynamy przybierać na wadze. Ograniczenie aktywności zmniejsza również powstawanie endorfin – hormonów szczęścia – stajemy się apatyczni. Kości pozbawione regularnych obciążeń ulegają sukcesywnemu odwapnieniu, nieużywane mięśnie słabną.
Ograniczenie aktywności ze względu na otyłość powoduje powstanie lub nasilenie istniejących zmian zwyrodnieniowych. Ten problem działa również w drugą stronę- choroby zwyrodnieniowe stawów prowadzą do ograniczenia aktywności i zwiększenia masy ciała. Pacjenci bardzo często wpadają w to „błędne koło”, które w znacznym stopniu utrudnia leczenie oraz powoduje, że staje się ono nieefektywne.
Dlatego w obecnych czasach podchodzimy do leczenia w sposób kompleksowy – nie możemy dobrze leczyć bez współpracy interdyscyplinarnej. Ortopeda lecząc pacjentów ze zwyrodnieniami powinien ściśle współpracować z lekarzem bariatrą oraz dietetykiem w celu poprawy wyników leczenia ortopedycznego w grupie osób z nadwagą.
Pamiętajmy, że zmiany zwyrodnieniowe stawów występują wcześniej czy później u blisko 75-80 % populacji, jednak otyłość wpływa na zdecydowanie wcześniejsze ich wystąpienie, większe nasilenie dolegliwości bólowych i znacznie utrudnia leczenie.
Możliwości i efekty leczenia zmian zwyrodnieniowych przy otyłości są trudne do przewidzenia. U pacjentów z BMI powyżej 35 nie możemy zastosować z dobrym efektem różnych nowoczesnych form leczenia.
Dająca doskonałe efekty terapia komórkami macierzystymi jest mniej skuteczna w przypadku pacjentów otyłych. Stosowanie polimerów pokrywających i zabezpieczających powierzchnię stawowe i stymulujące chrząstkę do odbudowy również nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
W przypadku ciężkich zmian zwyrodnieniowych możliwości wymiany stawów (protezoplastyki) mają swoje ograniczenia. Przy zbyt dużej masie ciała (BMI > 35) ryzyko uszkodzenia kości i obluzowania się endoprotezy zdecydowanie wzrasta. Po implantacji protezy stawu czas przeżycia endoprotezy w kości jest zdecydowanie krótszy niż u osób bez otyłości.
Otyłość bardzo mocno ogranicza, lub nawet uniemożliwia zastosowanie miniimplantów powierzchniowych, czy protez Autosurface, które mają na celu umożliwienie wymiany jedynie punktowo uszkodzonej powierzchni stawu. Metody te pozwalają na znacznie mniejszą ingerencję w staw, dłuższe przeżycie implantu i wyższą sprawność po zabiegu.
Leczenie pacjentów otyłych ze współistniejącą objawową chorobą zwyrodnieniową stawów jest dużym problemem klinicznym. Tylko wspólna praca lekarzy kilku specjalizacji może przynieść trwały, korzystny efekt.
Holistyczne podejście do leczenia zakładające interdyscyplinarne połączenie nowoczesnej ortopedii, nieinwazyjnej bariatrii endoskopowej oraz bieżącej opieki dietetycznej sprawdza się w codziennej praktyce klinicznej przynosząc doskonałe rezultaty.
Osoba z nadwagą i bólem kolana/biodra musi wiedzieć, że leczenie nie będzie łatwe, ale jest z pewnością możliwe!
dr Grzegorz Sobieraj – Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu, starszy asystent Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej Specjalistycznego Szpitala w Brzezinach. Członek Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego, Polskiego Towarzystwa Artroskopowego – Sekcji Artroskopii barku i łokcia.
